ციფრული ეპოქა, რომელიც სერვისების დიდი ნაწილის ელექტრონულად მიღების შესაძლებლობას იძლევა, არარეზიდენტი პირებისგან მომსახურების მიღების შესაძლებლობებს ზრდის, ხოლო რიგ შემთხვევებში საგადასახადო ორგანოებს დაბეგვრისა და შემოწმების პროცესს ურთულებს. სწორედ ამიტომ, როგორც საქართველოს რეზიდენტი, ისე არარეზიდენტი მომსახურების გამწევი და მიმღები პირების მიერ პროცესის გამჭვირვალედ და სწორად წარმართვას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.
კონკრეტულად, რა უნდა იცოდეს გადასახადის გადამხდელმა, თუ არარეზიდენტი პირებისგან მიიღებს მომსახურებას, ვის ან რა სახის საგადასახადო ვალდებულება შეიძლება დაეკისროს?
არარეზიდენტისგან მომსახურების მიღების შემთხვევაში, გადასახადის გადამხდელი შესაძლოა დადგეს როგორც დამატებული ღირებულების, ასევე საშემოსავლო გადასახადის გადახდის ვალდებულების წინაშე, კერძოდ:
- ერთი მხრივ, არარეზიდენტი პირის მიერ საქართველოს რეზიდენტი პირისთვის გაწეული მომსახურება, რომელიც მიიჩნევა საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულ მომსახურებად, დამატებული ღირებულების გადასახადის უკუდაბეგვრის წესით იბეგრება.
- მეორე მხრივ კი, არარეზიდენტის მიერ საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული შემოსავალი, რომელიც არ მიეკუთვნება საქართველოში საგადასახადო აღრიცხვაზე მყოფ არარეზიდენტის მუდმივ დაწესებულებას საქართველოში, საგადასახადო აგენტის მიერ იბეგრება გადახდის წყაროსთან სხვადასხვა განაკვეთებით, მათ შორის, ხშირად შეგხვდებათ:
- დივიდენდი - 5%
- პროცენტი - 5%
- როიალტი - 5%
- ტელესაკომუნიკაციო და საერთაშორისო გადაზიდვის მომსახურება - 10%
- სხვა თანხები - 10%
საინტერესოა, კონკრეტულად რას ნიშნავს ,,დღგ-ის უკუდაბეგვრის წესი“?
- ზოგადად, დამატებული ღირებულების გადასახადით იბეგრება საქართველოს ტერიტორიაზე საქონლის მიწოდება ან/და მომსახურების გაწევა, ანუ დღგ-ს ბიუჯეტში ვიხდით იმ შემთხვევაში, თუკი ვართ საქონლის/მომსახურების მიმწოდებლები და არა შემძენები.როდესაც არარეზიდენტი პირი გვიწევს მომსახურებას და ის საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულ მომსახურებად მიიჩნევა, ეს ოპერაცია საგადასახადო კანონმდებლობის შესაბამისად უნდა დაიბეგროს დღგ-ით, მაგრამ ვინაიდან ის არარეზიდენტი პირი არ არის რეგისტრირებული გადასახადის გადამხდელად ჩვენს ქვეყანაში, სწორედ ამის გამო, გადამხდელად რეგისტრირებული რეზიდენტი პირები, რომელთაც მიიღეს მომსახურება, გვევლინებიან როგორც საგადასახადო აგენტები და საგადასახადო კოდექსით მათ ევალებათ დღგ-ის უკუდაბეგვრის წესით დაბეგვრა. კიდევ უფრო მარტივად რომ ავხსნათ, იმის გამო, რომ საქართველოს არარეზიდენტი პირები გადასახადის გადამხდელებად ჩვენს ქვეყანაში არ არიან რეგისტრირებულები, დღგ-ით იბეგრებიან მათგან მომსახურების მიმღები რეზიდენტი პირები, რომლებიც გადასახადის გადამხდელები არიან.
როგორ მივხვდეთ, რომ არარეზიდენტისგან მიღებული მომსახურება ექვემდებარება დღგ-ით უკუდაბეგვრას ან საშემოსავლო გადასახადის წყაროსთან დაკავებას და არსებობს თუ არა საგადასახადო შეღავათები?
- დღგ-ით უკუდაბეგვრისას არსებითია სწორად განისაზღვროს მომსახურების გაწევის ადგილი. მაგალითად, მარტივად რომ ვთქვათ, თუ არარეზიდენტი პირი მომსახურებას უწევს საქართველოში გადასახადის გადამხდელად რეგისტრირებულ პირს (B2B), მომსახურება ითვლება საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულად, ხოლო თუ არარეზიდენტი პირი მომსახურებას უწევს საქართველოში გადასახადის გადამხდელად არარეგისტრირებულ ფიზიკურ პირს (B2C), მაშინ მომსახურება საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულად არ მიიჩნევა. თუმცა, დღგ-ის მიზნებისთვის მომსახურების გაწევის ადგილის განსაზღვრა მეტად კომპლექსური საკითხია და თითოეულ შემთხვევაში ინდივიდუალურ განხილვას საჭიროებს. სსკ-ის 1621-ე მუხლი ზუსტად განსაზღვრავს მომსახურების გაწევის ადგილს და სწორედ ამის მიხედვით უნდა შეფასდეს, აღნიშნული მომსახურება გაწეულია თუ არა საქართველოს ტერიტორიაზე.
მას შემდეგ, რაც მომსახურება საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეულად მიიჩნევა, საგადასახადო აგენტმა უნდა განსაზღვროს დღგ-ით დასაბეგრი თანხა და დაბეგვრის დრო. კერძოდ, დღგ-ის დარიცხვა წარმოებს მომსახურებისთვის გასაცემ თანხაზე, დაბეგვრა კი ხორციელდება მომსახურების გაწევის მომენტში, ხოლო თუ თანხა სრულად ან ნაწილობრივ ანაზღაურებულია მომსახურების გაწევამდე, ანაზღაურებული თანხის შესაბამისი დღგ-ის გადახდა ხორციელდება ანაზღაურების თანხის გადახდის საანგარიშო პერიოდის მიხედვით.
ბუნებრივია, მომსახურების გაწევა, რომელიც საქართველოს საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად გათავისუფლებულია დღგ-ისგან, არ დაიბეგრება არც უკუდაბეგვრის წესით.
- რაც შეეხება საშემოსავლო გადასახადს, საგადასახადო კანონმდებლობა ცალსახად მიგვითითებს, რომ არარეზიდენტის შემოსავლები საქართველოში მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება დაიბეგროს, თუ ეს შემოსავალი საქართველოში არსებული წყაროდან არის მიღებული. როგორც ზემოთ აღინიშნა, საშემოსავლო გადასახადის დაკავება ევალება საგადასახადო აგენტს, რომელიც არის იურიდიული პირი, საწარმო/ორგანიზაცია ან მეწარმე ფიზიკური პირი, კერძოდ პირი, რომელიც ზემოაღნიშნულ გადასახდელებს უხდის არარეზიდენტს.
თავის მხრივ, იმის განსაზღვრა საქართველოში არსებული წყაროდან არის თუ არა მიღებული ესა თუ ის შემოსავალი მეტად კომპლექსური საკითხია და ინდივიდუალურ განხილვას საჭიროებს (სსკ-ის 104-ე მუხლი).
ვთქვათ, არარეზიდენტმა შემოსავალი საქართველოში არსებული წყაროდან მიიღო, რას ურჩევთ, როგორ მოიქცეს გადასახადის გადამხდელი ასეთ შემთხვევაში?
პირველ რიგში მნიშვნელოვანია გავერკვეთ, რომელი ქვეყნის რეზიდენტმა გაგვიწია მომსახურება და გაფორმებული გვაქვს თუ არა აღნიშნულ ქვეყანასთან „ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის აღკვეთის შესახებ შეთანხმება“ (სსკ-ის მე-2 მუხლის მე-7 ნაწილით ,,გადასახადით დაბეგვრასთან დაკავშირებულ საკითხზე საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულ და ძალაში შესულ საერთაშორისო ხელშეკრულებას უპირატესი იურიდიული ძალა აქვს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიმართ).
დღეის მდგომარეობით საქართველოს 58 ქვეყანასთან აქვს გაფორმებული ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების შესახებ შეთანხმება, რომელიც განსაზღვრავს ქვეყნებს შორის დაბეგვრის პრინციპებს. კერძოდ, იურიდიული და ფიზიკური პირების მიერ მეორე ქვეყანაში გაწეული საქმიანობიდან მიღებული შემოსავალი დაიბეგრება იმ ქვეყანაში, სადაც ის იქნა მიღებული (წყაროს პრინციპი) ან რეზიდენტობის ქვეყანაში (რეზიდენტობის პრინციპი), რათა ერთი და იგივე შემოსავალი ორჯერ არ დაიბეგროს.
საქართველოს ფინანსთა მინისტრის N633 ბრძანების მიხედვით პირის რეზიდენტობის დადასტურება შესაძლებელია შესაბამისი ქვეყნის კომპეტენტური ორგანოს მიერ გაცემული, შემოსავლის მიმღების რეზიდენტობის დამადასტურებელი ცნობის შესაბამისად.
ამდენად, გადასახადის გადამხდელმა ჯერ უნდა განსაზღვროს რომელი ქვეყნის რეზიდენტმა გაუწია მომსახურება და შემდეგ სწორედ ამ ქვეყანასთან გაფორმებულ ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების შესახებ შეთანხმებაში მოიკვლიოს პასუხი - თუ სად დაიბეგრება არარეზიდენტის მიერ მიღებული შემოსავალი.
